شروط ضمن عقد در واقع امکانی بوده که قانونگذار در اختیار افراد قرار داده که عقد و قرارداد مورد نظر را به میل، خواسته و انتظارات خود نزدیک کنند. بر اساس قانون مدنی ایران، ازدواج یک عقد لازم الاجرا بوده که در پی آن هر یک از زن و مرد قهراً شروط و تعهداتی را متحمل می شوند و در عین حال از حقوقی هم برخوردار می باشند.
شرایط عقد نکاح یا جزء اقتضای ذات عقد می باشند که غیر قابل خدشه و عدول محسوب می شوند یا جزء شرایط قانونی می باشند که گاهی می شود بر خلاف آن توافق کرد یا جزء شرایط ضمن عقد که در صورت مباح، قانونی و مشروع بودن می توان ضمن عقد جهت تکمیل و غنا عقد درج کرد که در این میان جایگاه شروط ضمن عقد هم قابل توجه است. از این جهت که می توان با اعمال و استفاده به جا از این اجازه حقوقی که در انحصار مرد بوده را در جهت تساوی حقوق به زن هم داد.
شروط ضمن عقد سند ازدواج، از سال 1360 توسط مقنن پیش بینی شد و این اجازه را به طرفین داد تا با آگاهی و مطالعه شروط مذکور آن ها را زمان عقد امضا کنند. البته بر اساس ماده 1119 قانون مدنی، طرفین قادرند علاوه بر این شروط 12 گانه ضمن عقد، شروط قانونی و شرعی دیگری را هم زمان ازدواج قبول و امضا کنند و با افزودن به عقدنامه به صورت الزام آور آن را اجرا کنند.
بر طبق قانون مدنی، زن از حق طلاق، تعیین محل سکونت و یا انتخاب شغل بدون رضایت همسر و … برخوردار نیست. پس برای ایجاد برابری در ازدواج و حمایت مساوی از زن و مرد، شوهر زمان ازدواج باید علاوه بر شروط 12 گانه ضمن عقد، دیگر حقوق برابر را هم به همسر خود اعطا کند تا شرایط عادلانه ای در ازدواج ایجاد شود.
شروط ضمن عقد برای مردان با شروط ضمن عقد برای زنان متفاوت بوده و هر یک از طرفین می تواند برای دیگری در حدود قانون و تا جایی که خلاف مقررات نباشد، تعهدات و یا حقوقی در نظر بگیرد.
مثلا زن می تواند اجازه تحصیل، اجازه کار و یا خروج از کشور را در زمان ازدواج از همسر خود به عنوان شروط ضمن عقد دریافت کند. البته لازم به ذکر بوده که شروط ضمن عقد نباید خلاف مقتضای عقد باشد. به عبارت دیگر شروطی که با فلسفه عقد مغایرت دارد، باطل است.
در ضمن همه قراردادها و عقود لازم، می توان شروطی را به عنوان شروط ضمن عقد درنظر گرفت که به واسطه الزام آور بودن قرارداد، آن شروط هم لازم الاجرا می شوند. این موضوع در عقد ازدواج هم صدق می کند. مثلا زن می تواند از مرد برای طلاق وکالت بگیرد تا به باعث آن بتواند مثل همسرش در صورت عدم امکان ادامه زندگی مشترک از او طلاق بگیرد.
شروط ضمن عقد به عنوان شروط در سند ازدواج دائم به صورت چاپی در سند ازدواج ذکر شده. سردفتر ازدواج موظف بوده که در زمان عقد زوجین، شروط ذکرشده را برای طرفین بخواند. زوجین قادرند شروطی که قبول ندارند را امضا نکنند. برطبق قانون، شروط ضمن عقد در سند ازدواج شامل موارد زیر است:
برای پذیرش همه موارد شروط ضمن عقد در سند ازدواج از طرف زوجین الزامی وجود ندارد. زوجین قادرند هر شرطی که قبول دارند را امضا کنند. سوالی که در این مورد وجود دارد این است که اگر زوج شروط ضمن عقد را امضا نکند، برای زن امکان طلاق وجود ندارد؟
برطبق ماده 1130 قانون مدنی، در صورت عسر و حرج زوجه می تواند تقاضای طلاق کند. مصادیق عسر و حرج که زوجه براساس آن می تواند درخواست طلاق کند در قانون بیان شده. در صورتی که در دادگاه خانواده عسر و حرج زوجه ثابت شود، حکم طلاق زن صادر می شود. عسر و حرج به معنی اینست که وضعیت زندگی زناشویی برای زن غیرقابل تحمل و دشوار است.
مصادیق عسر و حرج برای درخواست طلاق زوجه شامل اعتیاد مرد، ترک زندگی زناشویی مرد، مبتلاشدن مرد به بیماری ناعلاج، محکومیت قطعی مرد که باعث مشقت و سختی زوجه برای ادامه زندگی خانوادگی است. در این مورد نیاز نیست که مرد به طلاق دادن زوجه رضایت دهد. بعد از اثبات عسر و حرج توسط دادگاه خانواده، حکم طلاق صادر می شود.
شروط ضمن عقد به صورت چاپ شده در سند نکاح ذکر شده. علاوه بر شروط ضمن عقد می توان در بخش توضیحات عقدنامه شروطی را با توافق زوجین درج کرد. این شروط شامل موارد زیر است:
با این شرط مرد به زوجه اجازه تحصیل را تا هر مرحله، هر کجا و با هر شرایطی می دهد.
برطبق قانون در صورتی که اشتغال زن برخلاف مصالح و حیثیت خانوادگی مرد یا زن نباشد، مرد نمی تواند زوجه را از اشتغال منع کند. به خاطر اینکه در مورد این شرط تفسیر های متفاوتی وجود دارد، باید در سند ازدواج شرط اشتغال زوجه قید شود.
برطبق قانون، زوجه با اجازه همسر خود می تواند از کشور خارج شود. در نتیجه باید شرط وکالت در خروج از کشور به زوجه در سند ازدواج قید شود.
با درج این شرط در سند ازدواج، مرد متعهد به انتقال نصف دارایی دوران زندگی زناشویی بعد از طلاق به زوجه است.
با درج این شرط مرد حضانت فرزند را بعد از طلاق به زوجه واگذار کرده.
با درج این شرط مرد به زوجه وکالت مطلق و بلاعزل در هر شرایط و زمان برای طلاق واگذار می کند.
با توجه به اهمیت و حجم پرونده های دعاوی خانوادگی به خصوص مطالبه مهریه و دعاوی طلاق قبل از هر اقدام درطرح این دعاوی از مشاوره و وکالت وکیل پایه یک داگستری متخصص خانواده بهره مند شوید. سوالات و مشکلات حقوقی خود در مورد طلاق، مطالبه مهریه، نفقه، شروط ضمن عقد ازدواج با وکیل خانواده مطرح کنید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشد.
یکی از وظایف سردفتران ازدواج و طلاق تفهیم شرایط مندرج در قباله به شکل مورد به مورد به زن و شوهر است؛ چراکه شرطی معتبر است که موردتوافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هردوی آن ها رسیده باشد. اما متاسفانه در عمل این اتفاق هرگز نمی افتد و طرفین غالباً حتی نمی دانند چه چیزی را امضا می کنند.
شروط ضمن عقد بعد از امضا قابل تغییر نیستند مگر با توافق طرفین.
بعضی از شروط ضمن عقد قابل پذیرش نیستند و باطل هستند. ازجمله شروط باطل، باید به شروطی که انجام آن غیرمقدور باشد یا نفع و فایده نداشته باشد یا خلاف قانون باشد اشاره کرد. به طور مثال قانون، ریاست خانواده را بر عهده شوهر قرار داده است، خلاف این مورد به شکل شرط ضمن عقد نیز قابل قبول نیست و باطل است. یا زن نمی تواند ضمن عقد شرط کند مرد حق طلاق او را نداشته باشد.
درصورتی که شرط باطلی ضمن عقد ذکر شود فقط آن شرط باطل است و تاثیری در عقد ندارد (البته بعضی از شروط عقد را نیز باطل می کنند)؛ بنابراین بعضی از شروط باید با مشاوره با یک متخصص حقوقی یا وکیل دادگستری در ضمن عقد آورده شود.
بنابراین باید متوجه باشید که شما در حال امضای یکی از مهم ترین قراردادهای زندگی تان هستید. اگر شرط و شروطی دارید قبل از انعقاد عقد آن را ذکر کنید تا نه برای خود و نه برای طرف مقابلتان در آینده مشکلی پیش نیاید. همگی ما در هنگام بستن قرارداد چند صد هزار تومانی یا خرید یک خودرو بارها ممکن است قرارداد را مطالعه کنیم و پس از دقت در مفاد آن دست به امضای قرارداد می زنیم.
حال آن که برای مهم ترین قرارداد زندگی مان فقط به حواشی چون مراسم خواستگاری و عقد و عروسی توجه می کنیم و نه تنها هیچ مشورتی با یک متخصص حقوقی انجام نمی دهیم که حتی یک بار هم زحمت مطالعه ی شروطی که پذیرفته ایم را به خودمان نمی دهیم.
هر یک از زن و شوهر قبل از عقد با توافق یکدیگر می توانند بعضی شروط را نیز به عقدنامه بیفزایند که ما در اینجا به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم. البته پیشنهاد می نماییم قبل از افزودن این شروط به عقدنامه با یک وکیل دادگستری یا مشاور حقوقی مشورت نمایید.
نصف شدن اموال زن و شوهر در عقدنامه ها ذکر می گردد. اما هر یک از زن و شوهر می توانند با تغییر شرایط آن، این شرط را به نفع خود ساده تر نمایند. برای بررسی این مورد، به مقاله بعدی ما در خصوص نصف شدن اموال مراجعه کنید.
گرچه ادامه ی تحصیل یکی از حقوق انسانی همه شهروندان در جامعه است، اما به دلیل بهانه گیری هایی که ممکن است بعضاً انجام شود و برای آسودگی خاطر، می توان این شرط را هم به عقدنامه افزود. در تعیین شغل نیز مرد می تواند رضایت بدون قید و شرط خود را با انتخاب شغل همسر خود اعلام کند و حق عدول از رضایت را نیز از خود سلب کند.
در عقدنامه های رایجِ فعلی، زن با بعضی شرایط وکالت در طلاق را بر عهده دارد؛ اما می توان با ذکرِ مطلق حق وکالت در طلاق برای زن، حق طلاق را برای ایشان گسترده تر کرد.
ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری كه به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند.
بانوان در شروط ضمن عقد می توانند حق تعیین مسکن را بر عهده بگیرند. در این صورت این زن است که می تواند محل زندگی را تعیین نموده و مرد نمی تواند زن را مجبور به زندگی در محل دیگری کند.
زن می تواند به عنوان یکی از شروط ضمن عقد، حق خروج از کشور و وکالت در انجام امور اداری و روال قانونی را از مرد دریافت کند. در صورت ذکر این شرط در عقدنامه ها، اکیداً به خانم ها توصیه می شود که پس از ازدواج نیز یک وکالت بلاعزل از همسران خود برای خروج از کشور دریافت نمایند. چراکه ممکن است بعضی از مراجع از پذیرش عقدنامه به عنوان وکالت در خروج از کشور خودداری نموده و اصرار به ارائه وکالت نامه ی رسمی داشته باشند.
سایر شروط ضمن عقد قابل ذکر در عقدنامه ها
علاوه بر موارد بالا موارد دیگری همچون حق حضانت فرزندان در صورت طلاق و حقوق دیگری نیز برای بانوان قابل ذکر است که به شرایط هر فرد و خواسته های او بازمی گردد. اما در انتها لازم است دوباره یادآوری کنیم قبل از ذکر هر شرطی در عقدنامه بهتر است حتماً مشورت نمایید تا از بروز مشکلات حقوقی بعدی جلوگیری شود. ضمناً برای ذکر این شروط در عقدنامه لازم است قبل از روز عقد با دفترخانه ای که نسبت به ثبت عقد ازدواج اقدام می کند، صحبت کنید و شروط خود را ذکر نمایید تا در روز عقد به مشکلی برنخورید.
